Κατά τον άγιο Ιωάννη το Δαμασκηνό τέσσερις είναι οι γενικές (ψυχικές όπως χαρακτηριστικά αναφέρει) αρετές :
Η ΑΝΔΡΕΙΑ, Η ΦΡΟΝΗΣΗ, Η ΣΩΦΡΟΣΥΝΗ ΚΑΙ Η ΔΙΚΑΙΟΣΥΝΗ.
Ανδρεία είναι η δύναμη και η καρτερία στους κατά Θεό αγώνες και πειρασμούς
Φρόνηση είναι η γνώση εκείνων που πρέπει και εκείνων που δεν πρέπει να κάνουμε
Σωφροσύνη είναι να κρατούμε τον εαυτό μας μακριά από κάθε έργο και λογισμό που δεν αρέσει στο Θεό
Δικαιοσύνη είναι όχι απλώς ότι θα πρέπει να είμαστε δίκαιοι, αλλά ένας όρος που χρησιμοποιείται συχνά από τους Πατέρες για να δηλώσει το σύνολο των αρετών
Από αυτές τις τέσσερις γεννιούνται οι ακόλουθες αρετές:
Πίστη, ελπίδα, αγάπη, προσευχή, ταπείνωση, πραότητα, μακροθυμία, ανεξικακία, χρηστότητα, αοργησία, κατάνυξη, σεμνότητα, ευλάβεια, πόθος της βασιλείας του Θεού.
Β)Πως γίνεται η καλλιέργεια των αρετών;
Η καλλιέργεια των αρετών επιτυγχάνεται με την άσκηση. Ολόκληρη η χριστιανική διδασκαλία είναι ένα στάδιο ασκήσεως. Ένας αδιάκοπος ασκητισμός όχι μόνο της ερήμου αλλά και των πόλεων. Η άσκηση είναι μία επίμονη και ατέλειωτη πορεία, μέσα στην οποία ο άνθρωπος μεταμορφώνει τον εαυτό του. Είναι το μέτρο και το μέγεθος της μετοχής του ανθρώπου στην χριστιανική ζωή.
Η άσκηση δεν είναι μόνο έργο των μοναχών, αλλά και κάθε χριστιανού που επιθυμεί να σωθεί και να θεωθεί. Είναι μια πορεία σωτηρίας για κάθε άνθρωπο, πλούσιο ή φτωχό, μορφωμένο ή μη, άνδρα ή γυναίκα, γέροντα ή νέο.
Ποια είναι τα εργαλεία της ασκήσεως;
O Η νηστεία
O Η εγκράτεια
O Η αγρυπνία
O Η γονυκλισία
O Η σιωπή
O Η κακοπάθεια
O Οι στερήσεις
Όλα αυτά έχουν σκοπό να οδηγήσουν τον άνθρωπο στη συντριβή της καρδιάς, την κατάνυξη. Δεν αποτελούν όμως τα ίδια σκοπό, γι’ αυτό και τα ονομάσαμε εργαλεία. Δεν είναι ο σκοπός μας, αλλά το μέσο για την απόκτηση των αρετών. Η άσκηση είναι η δύναμη που καταστέλλει τις επαναστάσεις του σώματος και μαραίνει το θυμό και τις επιθυμίες.
Ένα άλλο τελευταίο μέσο για την επίτευξη των αρετών είναι
η προσευχή, και μάλιστα η αδιάλειπτη προσευχή, όπως τη συνιστά ο απ.Παύλος.
Ο προσευχόμενος αδιάλειπτα και με καθαρότητα ελκύει τη χάρη του Αγίου Πνεύματος και στολίζεται με τους καρπούς του, δηλαδή την αγάπη, τη χαρά, την ειρήνη, τη μακροθυμία, τη χρηστότητα, την αγαθοσύνη, την πίστη, την πραότητα, την εγκράτεια.
Αυτό βέβαια δεν γίνεται από τη μια στιγμή στην άλλη. Χρειάζεται πολύς κόπος, αδιάκοπος αγώνας και μεγάλη υπομονή στην προσευχή.
