Μενού Κλείσιμο

Οι ακολουθίες του νυχθημέρου (Δεύτερο μέρος)

Ακολουθίες του νυχθημέρου ονομάζονται οι ακολουθίες, οι οποίες τελούνται κατά τη διάρκεια κάθε εκκλησιαστικής ημέρας. Η εκκλησιαστική ημέρα αρχίζει από τη δύση του ηλίου, γιατί στην Εκκλησία έχει επικρατήσει ο ιουδαϊκός τρόπος υπολογισμού των ωρών της ημέρας, κατά τον οποίο προηγείται η νύχτα και ακολουθεί η ημέρα.

Στην Ορθόδοξη Εκκλησία διαμορφώθηκε από τα αρχαιότατα χρόνια σύστημα ακολουθιών για τις κυριότερες ώρες του νυχθημέρου. Οι ακολουθίες αυτές είναι κατά σειράν οι εξής:

1.-Ο Εσπερινός (ή Λυχνικόν). Τελείται περίπου κατά τη δύση του ηλίου και αποτελεί ευχαριστία για την ημέρα που λήγει και αίτηση της προστασίας του Θεού κατά την επερχόμενη νύχτα. Επιπλέον η δύση του ήλιου και η αφή των φώτων της νύχτας μας υπενθυμίζουν το αληθινό φως, τον Χριστό, ο οποίος διαλύει τα σκοτάδια της πλάνης και φωτίζει τον κόσμο. Τούτο ακριβώς εκφράζει ο αρχαίος ύμνος του Εσπερινού  «Φῶς ἱλαρὸν ἁγίας δόξης, ἀθανάτου Πατρός, οὐρανίου, ἁγίου, μάκαρος, Ἰησοῦ Χριστέ, ἐλθόντες ἐπὶ τὴν ἡλίου δύσιν, ἰδόντες φῶς ἑσπερινόν, ὑμνοῦμεν Πατέρα, Υἱόν, καὶ ἅγιον Πνεῦμα Θεόν. Ἄξιόν σε ἐν πᾶσι καιροῖς, ὑμνεῖσθαι φωναῖς αἰσίαις, Υἱὲ Θεοῦ, ζωὴν ὁ διδούς, διὸ ὁ κόσμος σὲ δοξάζει».

Στον Εσπερινό ψάλλονται πάντοτε ύμνοι αναφερόμενοι στην εορτή ή τον άγιο της επόμενης ημέρας. Είναι λοιπόν ο Εσπερινός η εναρκτήρια ακολουθία κάθε εκκλησιαστικής ημέρας. Η ακολουθία του Εσπερινού στα κύρια σημεία της είναι πάντοτε ίδια, παρουσιάζει όμως κάποιες παραλλαγές. Οι βασικοί τύποι Εσπερινού είναι δύο: α) ο Εσπερινός με Είσοδο που είναι ο Εσπερινός των Κυριακών, των δεσποτικών εορτών και των εορταζομένων αγίων και β) ο Εσπερινός χωρίς είσοδο που είναι ο Εσπερινός των καθημερινών.

2.-Το Απόδειπνον. Τελείται μετά το δείπνο. Με τις προσευχές του ζητούμε από τον Θεό να μας χαρίσει ειρηνική και αναμάρτητη τη νύχτα και να μας αναστήσει πάλι στον καιρό της προσευχής. Υπάρχουν δύο τύποι Αποδείπνου: α) το Μέγα Απόδειπνον που τελείται ορισμένες ημέρες της Μεγάλης Τεσσαρακοστής και είναι μια ιδιαίτερα κατανυκτική ακολουθία και β) το Μικρόν Απόδειπνον, που περιέχει λιγότερα στοιχεία και τελείται καθ’ όλες τις υπόλοιπες ημέρες του έτους.

3.-Το Μεσονυκτικόν. Τελείται κατά το μέσον της νύχτας ή το πρωί πριν από τον Όρθρο. Στο Μεσονυκτικόν κυριαρχεί η δοξολογία της Αγίας Τριάδας και η ανάμνηση της δευτέρας παρουσίας του Κυρίου, η οποία υπενθυμίζει την ανάγκη συνεχούς ετοιμασίας και εγρήγορσης για να εισέλθουμε έτοιμοι στον ουράνιο νυμφώνα. Υπάρχουν τρία είδη Μεσονυκτικού: α) το καθημερινό Μεσονυκτικόν που τελείται από τη Δευτέρα ως και την Παρασκευή, β) το Μεσονυκτικόν του Σαββάτου και γ) το Μεσονυκτικόν της Κυριακής.

4.-Ο Όρθρος. Όπως στο τέλος της ημέρας έτσι και στην αρχή της αισθανόμαστε την ανάγκη να ευχαριστήσουμε τον Θεό για την εκ του ύπνου έγερση, να χαιρετήσουμε τον ερχομό του αισθητού φωτός που πάλι μας υπενθυμίζει το νοητό φως, τον Χριστό, και να ζητήσουμε την ευλογία του Θεού για τα έργα της ημέρας. Ο Όρθρος αποτελεί την κυριότερη, εκτενέστερη και πλουσιότερη ακολουθία της ημέρας. Σ’ αυτόν κυρίως ψάλλονται οι ειδικοί ύμνοι που δίνουν το ιδιαίτερο χρώμα της εορτής ή της ημέρας. Ο Όρθρος παρουσιάζει αρκετές παραλλαγές. Κυρίως όμως διακρίνουμε τον Όρθρο των Κυριακών και εορτών κατά τον οποίο ψάλλουμε τη μεγάλη δοξολογία και τον Όρθρο των Καθημερινών κατά τον οποίο διαβάζουμε τη μικρή δοξολογία.

(Συνεχίζεται)

Κοινοποίηση άρθρου:
Κατηγορία: Εισαγωγή στην ορθόδοξη θεία λατρεία

Σχετικά άρθρα